مجله‌ی سرخوشی

سرخوشی در سطح

سیمین یعقوبی |

سیاست جدید سازمان زیباسازی شهرداری تهران، حذف زوائد بصری در سطح خیابان ها و میادین شهر تهران است. بنابراین طرح قرار است از میدان انقلاب تا ولی عصر و پس از آن خیابان ناصرخسرو و سعدی در دستور کار قرار گیرد که بخش وسیعی از بدنه های ارزشمند شهری که تاریخ و نشانه ی سیمای شهری تهران را تشکیل می دهند، با نماهای نو جایگزین  شود. بنا بر گفته معاون فنی سازمان زیبا سازی شهرداری تهران هدف این طرح کنترل آشفتگی موجود و هماهنگ سازی الحاقات صورت گرفته و پیرایش شهری می باشد. وی معتقد است، حذف زوائد بصری از فضاهای عمومی احترام به حقوق شهروندی است. از اقدامات دیگر سازمان زیباسازی شهرداری تهران باید به برگزاری سومین دوره سالانه هنرهای شهری تهران بهارستان اشاره کرد که با هدف ایجاد مشارکت هنرمندان تجسمی در استقبال از بهار برگزار می شود. این سالانه در چند بخش، هنرهای محیطی، آذین بندی خلاق، درختستان، نقاشی روی دیوارهای کوچک و تخم مرغ رنگی برگزار می شود

از منظر قیاس با توجه به دو سیاست اخیر سازمان زیباسازی شهرداری اقدام اول نوعی حذف بصری است که شامل حذف عناصر بد منظر، زائدنما، سایبان های بد منظر مغازه ها، دیوار نوشته ها و عناصر نامتجانس و اغتشاشات بصری می شود که در سال های گذشته نیز کرباسچی به عنوان شهرداری تکنوکرات، دیوارهای قدیمی شهر را ویران کرد و تصاویر استنسیل شده و وعده های نوشته شده اوایل انقلاب و جنگ را پاک کرد. و در طرح دوم اضافه کردن عناصر بصری با هدف مداخله و اثرگذاری در عرصه های عمومی شهر که شامل مجسمه های شهری، نقاشی های دیواری، چیدمان های در کناره های اتوبان ها و تغییر فرم درختان چنار است

طرح حذف زوائد بصری نوعی یکسان سازی نمای شهری بحساب می آید. از طرفی بسیاری از ساختمان های شهر تهران و سایر شهرها، دارای نمایی مشابه بوده و همین موضوع باعث شده تا شهر تهران شکل و شمایل یکنواختی به خود بگیرد. و از سوی دیگر اجرای این پروژه تنها به تغییر نمای ساختمان های قدیمی جداره خیابان انقلاب و یکسان سازی تابلوهای مغازه های میدان انقلاب و ولی عصر و ناصر خسرو و همچنین حذف دیوار نوشته ها و برچسب های تبلیغاتی خلاصه شده است.  برپایه این اقدامات که فقط دیدگاه زدودن زوائد بصری است هیچگونه تغییری در مناسبات کالبدی و اجتماعی شهر و بهسازی صورت نگرفته است. این اقدام مداخله ای برای اصلاح وضعیت موجود جداره ها نمی تواند مشکلاتی را که در طول چند دهه ی گذشته در این محدوده بوجود آمده است را از بین ببرد. و به حال سابق برگرداند. در این سه محور انبارها و کارگاه های تولیدی که بخش بزرگی از سطح طبقات فوقانی ساختمان ها را اشغال کرده اند بزرگترین عامل فرساینده محیطی و لطمات جبران ناپذیر به ساختمان ها هستند

به طور یقین نماهای یکسان و بی روح نسبت به راسته های ناموزون و غیر همسان با سلیقه های متفاوت احساس بهتری ایجاد می کند. مستندات بسیاری درباره اثر زیباشناسی بر عواطف وجود دارد. مثلا می دانیم که رویت مداوم آشغال، مکان های مخروبه، نماهای خیابانی یکدست خاکستری ملال انگیز بوده به ویژه در میان کهن سالان احساس بیزاری و افسردگی ایجاد می کند. راسته خیابان ناصر خسرو به عنوان اولین خیابان مدرن تهران با مکان های تاریخی همچون شمس العماره  به عنوان تنها اثر ثبت جهانی شده ی تهران و خیابان انقلاب با اهمیت سردر دانشگاه تهران به عنوان دومین نماد شناخته شده ایران و خیابان ولی عصر با چنارهای زیبای آن و ثبت در فهرست آثار ملی با وجود این اقدامات مداخله ای نه تنها نابسامانی های بصری آن برطرف نمی شود، بلکه به خیابان هایی بی روح و ملال انگیز با مغازه هایی با تابلوهای یکسان و ساختمان هایی با نماهای مشابه تبدیل می شود. در سال های اخیر شاهد از بین رفتن چنارهای خیابان ولیعصر به علت شریان های فاضلاب و قطع آن ها بوده ایم. گویی هدف از اجرایی شدن پروژه هنری درختستان  پنهان کردن آثار تخریبی این اقدامات است

نه تنها فاجعه سیطره ی فضاهای سرد و خنثی مجتمع های تجاری، فروشگاه های زنجیره ای، پاساژمال‌ها بر مغازه های خرت و پرت فروشی و دکان های کوچک خانوادگی یکی پس از دیگری بیشتر می شود. بلکه با این پروژه یکسان سازی، سرزندگی مختصری که در این خیابان ها وجود داشت از بین می رود. پیامدهای آن فراتر از زیباشناسی است. و باعث کاهش گسترده سابقه ی تاریخ بصری معاصر شهر تهران و به خصوص خیابان انقلاب می شود. از سمت دیگر شاهد اضافه کردن بی رویه عناصر بصری جدیدی هستیم که هر روز از کناره های خیابان و یا روی درختان و کناره اتوبان ها سر می زنند. گویی در هردوی این اقدامات نوعی سرخوشی وجود دارد. سرخوشی از کنترل آشفتگی های موجود شهری از منظر زیباسازی سیمای شهری